Hợp Đồng Thông Minh và các ứng dụng của nó nổi lên như một xu thế công nghệ của tương lai. Một trong những tính năng độc đáo nhất mà hợp đồng thông minh (smart contract) sở hữu là tính minh bạch. Vậy hợp đồng thông minh là gì? Nó hoạt động như thế nào? Lợi ích của hợp đồng thông minh ra sao? Hãy cùng Blog Tiền Số đi tìm hiểu những vấn đề này thông qua bài viết dưới đây nhé.
Hợp Đồng Thông Minh Là Gì?
Hợp Đồng Thông Minh (Smart Contract) là một thuật ngữ mô tả một bộ giao thức đặc biệt có khả năng tự động thực hiện các điều khoản, các thoả thuận giữa các bên trong hợp đồng nhờ sự hỗ trợ của công nghệ Blockchain. Toàn bộ hoạt động của hợp đồng thông minh được thực hiện một cách tự động và không có sự can thiệp từ bên ngoài, hay thông qua một bên thứ ba trung gian. Những giao dịch được thực hiện bằng các hợp đồng thông minh rất minh bạch, có thể dễ dàng truy xuất được và không thể bị can thiệp hoặc đảo chiều.
Điểm nổi bật nhất của Smart Contract là cho phép hai bên tham gia thực hiện hợp đồng một cách chính xác, an toàn và nhanh chóng; mà không cần các bên biết nhau từ trước, cũng không cần phải gặp trực tiếp để có thể làm việc với nhau, hay một bên trung gian thứ ba mà chỉ cần có kết nối Internet.
Ai Đã Tạo Ra Hợp Đồng Thông Minh?
Khái niệm hợp đồng thông minh lần đầu tiên được giới thiệu vào năm 1994 bởi nhà khoa học máy tính người Mỹ, Nick Szabo. Tuy nhiên, ý tưởng của anh không thể thực hiện được vì không có môi trường phù hợp. Szabo là một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất trong thế giới tiền điện tử và công nghệ. Ông là nhà mật mã học và học giả pháp lý tiên phong, người đã định nghĩa thuật ngữ Hợp đồng thông minh và tầm quan trọng của nó đối với các tổ chức tài chính.
Mặc dù công nghệ blockchain thậm chí còn chưa được phát minh, Nick Szabo đã mô tả toàn bộ cơ chế trong cuốn sách có tên ‘Smart Contracts: Building Blocks for Digital Free Market’ vào năm 1996. Khi blockchain đầu tiên được giới thiệu vào năm 2009, các hợp đồng thông minh cuối cùng đã tìm được môi trường phù hợp. Blockchain có thể lưu giao dịch và xử lý nó. Người dùng bình thường không nhìn thấy công nghệ này nhưng có thể sử dụng những lợi thế của nó.
Công nghệ giúp tiết kiệm thời gian và tránh xung đột giữa các bên mà không cần trung quan. Người dùng có thể trao đổi tiền, tài sản hoặc bất cứ thứ gì có giá trị một cách dễ dàng mà không gặp bất cứ xung đột nào. Nó có thể được thực hiện ở hầu hết mọi nơi như bảo hiểm, luật tài sản, thực thi tín dụng….
Hợp Đồng Thông Minh Được Sử Dụng Để Làm Gì?
Hợp đồng thông minh là một thỏa thuận giữa hai người / bên dưới dạng mã máy tính. Nó chạy trên blockchain để không ai có thể thay đổi mã. Hợp đồng sẽ tự động được kích hoạt khi đáp ứng các điều kiện nhất định.
Để hiểu rõ hơn, chúng ta hãy xem qua một ví dụ về hợp đồng thông minh:
Nam muốn mua nhà của Sơn. Chúng tôi chấp nhận thỏa thuận giữa họ như một hợp đồng thông minh. Nếu Nam trả cho Sơn 1.000 ETH, thì Nam trở thành chủ sở hữu của ngôi nhà. Khi thỏa thuận này được đưa vào blockchain, không ai có thể thay đổi nó. Hợp đồng thông minh này sẽ tự động được thực hiện sau khi Nam trả tiền mua nhà cho Sơn. Nếu Nam và Sơn không sử dụng công nghệ hợp đồng thông minh, họ cần phải đăng ký một số dịch vụ của bên thứ ba như ngân hàng, cơ quan nhà nước….
Blockchain là lý do khiến hợp đồng thông minh trở thành một công nghệ tuyệt vời. Nó có thể được áp dụng cho nhiều lĩnh vực khác nhau của cuộc sống. Không ai có quyền kiểm soát blockchain vì nó là một cơ sở dữ liệu được chia sẻ. Hợp đồng thông minh có thể giúp các quy trình trở nên dễ dàng trong hầu hết các lĩnh vực: chính phủ, bất động sản, ô tô, chăm sóc sức khỏe, chuỗi cung ứng…
Hợp Đồng Thông Minh Hoạt Động Như Thế Nào
Hợp đồng thông minh là một mã máy tính dựa trên blockchain. Các điều khoản hợp đồng được viết trong chính mã. Hợp đồng thông minh giải thích và xác minh mọi giao dịch dựa trên các điều khoản và tự động thực hiện chúng.
Các tính năng chính của Hợp Đồng Thông Minh là:
- Sau khi hợp đồng thông minh được phát hành, không ai kể cả người tạo (chủ sở hữu) có thể sửa đổi các điều khoản của nó.
- Mặc dù người dùng có thể ẩn danh nhưng hợp đồng thông minh sẽ ghi lại các chi tiết giao dịch.
- Người điều hành có thể theo dõi hoạt động thị trường, nhưng không thể điều chỉnh các giao dịch.
- Giao dịch hợp đồng thông minh là không thể thay đổi.
Lợi Ích Của Hợp Đồng Thông Minh
Hợp đồng thông minh là một ứng dụng tận dụng tất cả những điểm mạnh của công nghệ Blockchain mang lại vì vậy nó có rất nhiều lợi ích. Những lợi ích như sau:
- Tin Cậy: bạn không cần phải ngầm tin tưởng bất kỳ ai rằng các điều kiện bạn đã đặt sẽ được thực thi. Vì một hợp đồng thông minh không có quyền tự chủ của riêng nó, bạn có thể yên tâm rằng mọi thứ sẽ diễn ra đúng như những gì nó được viết.
- An Toàn: mật mã, khái niệm mà blockchain (và các hợp đồng thông minh) được xây dựng, giữ cho mọi thứ an toàn hơn rất nhiều so với nhiều giải pháp công nghệ khác.
- Tốc Độ: sử dụng hợp đồng thông minh là một bước tiến đáng kể so với việc xử lý thủ công mọi thứ có thể tự động hóa. Đặc biệt là trong trường hợp trung gian, có thể mất thời gian của họ tùy thuộc vào thực tiễn của riêng họ, việc chuyển mọi thứ sang hợp đồng thông minh có thể chỉ là cách tiết kiệm thời gian mà doanh nghiệp của bạn cần.
- Tiết Kiệm: theo logic tương tự như với khía cạnh tốc độ, loại bỏ sự can thiệp của bên thứ ba cũng giúp bạn tiết kiệm số tiền bạn sẽ trả cho các dịch vụ của họ.
- Độ Chính Xác: trừ khi một sai lầm được lập trình trước vào hợp đồng thông minh, nó không có khả năng thực hiện bất kỳ điều gì khác ngoài những gì được viết trong mã của nó.
- Tính Minh Bạch: không chỉ bạn sẽ có thể đọc hợp đồng thông minh và xem liệu nó có được viết theo đúng những gì bạn muốn hoặc cần hay không, mà thực tế là nó được lưu trữ trên blockchain có nghĩa là tất cả dữ liệu liên quan cũng sẽ được hiển thị cho hậu thế. Đối với các doanh nghiệp, điều này có thể tăng tốc quá trình kiểm toán.
- Dễ Hiểu (Dễ Sử Dụng): đúng là mã có thể được viết theo những cách cực kỳ khó hiểu. Tuy nhiên, mã chất lượng cao sẽ dễ hiểu và dễ sử dụng, có nghĩa là nó sẽ dễ dàng hơn nhiều so với việc nghiền ngẫm các văn bản pháp lý dài và dày đặc.
Để Tạo Một Hợp Đồng Thông Minh Cần Những Gì?
Để tạo nên một Hợp Đồng Thông Minh (Smart Contract), bạn cần phải có những yếu cầu sau đây:
- Chủ thể hợp đồng: hợp đồng thông minh phải được cấp khả năng truy cập đến sản phẩm/dịch vụ liệt kê trong hợp đồng để có thể tự động khóa hay mở khóa chúng.
- Chữ kí điện tử: tất cả các bên tham gia vào hợp đồng thông minh đều phải đồng ý triển khai thỏa thuận bằng các khóa cá nhân (chữ kí điện tử) của họ.
- Điều khoản hợp đồng: diều khoản trong hợp đồng thông minh có dạng là một chuỗi các hoạt động. Và các bên tham gia hợp đồng đều phải ký chấp nhận nó.
- Nền tảng phân quyền: hợp đồng thông minh sau khi hoàn tất sẽ được tải lên Blockchain của nền tảng phân quyền tương ứng và được phân phối về cho các node của nền tảng ấy.
Ứng Dụng Của Hợp Đồng Thông Minh
Hợp đồng thông minh có thể được áp dụng cho các dịch vụ tài chính như chuyển tiền và thanh toán các khoản vay. Ngoài ra, nó còn có thể sử dụng trong nhiều trường hợp, từ dịch vụ tài chính, bảo hiểm, quy trình pháp lý, hệ thống y tế, hậu cần, chính phủ, bất động sản…
– Nhận Dạng Kỹ Thuật Số: trong thời đại không rõ ràng về quyền riêng tư trên internet, có một mối lo ngại về việc bạn đang chia sẻ dữ liệu nào với các công ty có trang web mà bạn đang truy cập. Điều này có thể được số hóa dễ dàng thông qua các hợp đồng thông minh, nơi nó có thể chia sẻ tùy chọn của bạn cho mục đích quản lý nội dung mà không thực sự tiết lộ thông tin cá nhân của bạn.
– Chứng Khoán: lĩnh vực tài chính nói chung chịu rất nhiều mâu thuẫn giữa các bên khác nhau, đặc biệt là khi nắm giữ và kinh doanh chứng khoán. Bằng cách tự động hóa mọi thứ thông qua hợp đồng thông minh, các bên trung gian có thể bị loại bỏ hoàn toàn. Sau đó, chương trình sẽ tiếp quản, trả cổ tức hoặc các khoản thanh toán tự động khác, quản lý trách nhiệm pháp lý và hợp lý hóa quy trình làm việc.
– Các Khoản Cho Vay Và Thế Chấp: việc thực hiện thanh toán theo hợp đồng thông minh sẽ có nghĩa là giảm chi phí tổng thể thường thuộc về bên thứ ba, duy trì mức lãi suất có lợi và đảm bảo không có bản in đẹp nào có thể bị lợi dụng. Ngoài ra, việc thiết lập thanh toán tự động hàng tháng có thể đơn giản hóa hơn nữa toàn bộ thử thách cho tất cả những người tham gia.
– Chuỗi Cung Ứng: là một trong những trường hợp sử dụng nổi tiếng nhất đối với blockchain, các hợp đồng thông minh cũng vô giá khi nói đến quản lý chuỗi cung ứng. Từ theo dõi hàng tồn kho đến cập nhật tự động cho tất cả các bên liên quan, việc thực hiện hợp đồng thông minh có thể cải thiện tính minh bạch và giảm đáng kể khả năng gian lận tiềm ẩn.
– Ký Quỹ: cũng như các hoạt động khác cần sự tham gia của bên thứ ba, ký quỹ cũng là một trong những hoạt động sẽ được hưởng lợi từ quá trình tự động hóa. Với các hợp đồng thông minh, tiền được giữ ở một vị trí an toàn cho đến khi đáp ứng tất cả các điều kiện để phát hành. Điều này gần như có thể loại bỏ nguy cơ trộm cắp và gian lận trong khi đồng thời giữ cho mọi thứ hoàn toàn minh bạch và có lẽ hơn hết là giá cả phải chăng.
– Hệ Thống Y Tế : dữ liệu y tế rất nhạy cảm và hầu hết các khu vực pháp lý đều có luật bảo vệ dữ liệu đó khỏi bị truy cập trái phép. Sử dụng hợp đồng thông minh không chỉ có thể bảo vệ dữ liệu đó mà còn cho phép các cá nhân quyết định ai có thể truy cập vào nó. Cuối cùng, mọi người có thể cung cấp cho các nhà nghiên cứu y tế quyền truy cập vào dữ liệu của họ với một khoản phí, loại bỏ một số lượng đáng kể các mối quan tâm về đạo đức cho tất cả các bên liên quan.
– Tiền Lương: các doanh nghiệp giữ nhân viên làm công ăn lương có thể tiết kiệm được một khoản tiền đáng kể bằng cách tự động trả lương cho họ. Ngay cả khi họ phải tính đến vài ngày nghỉ, những thay đổi này có thể được điều chỉnh một cách nhanh chóng và dễ dàng. Khái niệm này cũng có thể phù hợp với những nhân viên làm việc theo giờ.
Hạn Chế Của Hợp Đồng Thông Minh
Tất nhiên, không có công nghệ nào là hoàn hảo. Điều này đặc biệt đúng đối với blockchain và hợp đồng thông minh. Vì chúng vẫn còn tương đối mới và giải quyết các vấn đề lâu dài trong nhiều ngành công nghiệp, chúng thường được mong đợi có thể làm được nhiều hơn những gì chúng có thể thực thi. Dưới đây là một số vấn đề mà hợp đồng thông minh có thể gặp phải:
– Không Ràng Buộc Về Mặt Pháp Lý: bất chấp tên gọi của chúng, hợp đồng thông minh không nhất thiết phải là hợp đồng thực tế. Họ có thể không không có hiệu lực trước tòa án luật, nhưng điều này có thể thay đổi theo từng trường hợp.
– Sự Không Chắc Chắn Về Quy Định: trong bối cảnh tương tự, vì công nghệ quá mới nên thường không có quy định của chính phủ. Tùy thuộc vào loại giao dịch, chúng có thể không cần thiết – nhưng chúng cũng có thể rất quan trọng, vì vậy việc giải quyết các vấn đề pháp lý này có thể là một việc vặt.
– Đánh Thuế: tương tự, bạn đánh thuế giao dịch hợp đồng thông minh như thế nào? Trong khi một số có thể có tiền lệ trong tài chính truyền thống, sự phát triển của tiền điện tử đã mang lại một số yếu tố mới.
– Giải Quyết Lỗi: không có mã nào là hoàn hảo và lỗi vẫn xảy ra, ngay cả với những lập trình viên giỏi nhất. Một số trong số chúng có thể không được chú ý cho đến khi quá muộn và các giao dịch trên blockchain là không thể thay đổi. Nói cách khác, sai lầm có thể phải trả giá đắt.
– Hủy Bỏ Hợp Đồng: vì các hợp đồng thông minh khá theo nghĩa đen, thường không có cách nào để hủy bỏ chúng theo cách bạn làm với một hợp đồng truyền thống, tức là trước tòa.
– Không Phải Ai Cũng Có Thể Đọc Mã: nói một cách đơn giản, không phải ai cũng biết những điều cơ bản về viết mã. Về mặt lý thuyết, các hợp đồng thông minh nên đơn giản hơn các tài liệu trên giấy, vì chúng không cho phép in đẹp. Tuy nhiên, nếu bạn không thể đọc mã, bất kỳ ai cũng có thể viết bất cứ thứ gì họ muốn với bạn.
– Họ Không Thể Lấy Thông Tin Trong Thế Giới Thực: các hợp đồng thông minh không thể truy cập thông tin từ bên ngoài blockchain vì điều đó có thể gây nguy hiểm cho sự đồng thuận. Cái gọi là oracles được sử dụng để vượt qua chướng ngại vật này.
Oracles Là Gì?
Trong khi nói về blockchain và hợp đồng thông minh, chúng tôi đã nói nhiều lần rằng mục tiêu của cả hai là loại bỏ sự phụ thuộc vào các bên thứ ba. Tuy nhiên, có một số tình huống mà điều này không thể tránh khỏi. Một trong những tình huống đó là khi bạn cần thông tin trong thế giới thực để đưa vào các hợp đồng thông minh mà không phải liên tục tìm kiếm nó theo cách thủ công.
Blockchain Oracles là những bên thứ ba như vậy. Chúng hoạt động như một liên kết giữa dữ liệu trên chuỗi, đó là chuỗi khối và ngoài chuỗi, hay những gì chúng ta gọi là thế giới thực. Điều này giúp mở rộng phạm vi của hợp đồng thông minh. Nếu không có thần thánh, các hợp đồng thông minh sẽ chỉ có thể hoạt động với thông tin mà chúng có thể nhận được từ chính blockchain, điều này không nhiều lắm.
Để giữ cho dữ liệu không bị thao túng, các oracles cũng thường được phân cấp. Điều này có nghĩa là tất cả chúng đều gửi cùng một dữ liệu và dữ liệu mà phần lớn đã gửi được coi là chính xác. Nếu một nhà tiên tri bị phát hiện là rất không phù hợp với phần còn lại quá thường xuyên, nó có thể bị coi là độc hại và bị trừng phạt. Có nhiều loại oracles khác nhau và loại được thực hiện sẽ phụ thuộc vào những gì mạng và người dùng của nó cần.
Tiêu Chuẩn ERC-20
Các token được phát hành trên blockchain Ethereum tuân theo một tiêu chuẩn được gọi là ERC-20. Tiêu chuẩn này mô tả các chức năng cốt lõi của tất cả các token dựa trên Ethereum. Do đó, các tài sản kỹ thuật số này thường được gọi là các token ERC-20 và phần lớn các loại tiền mã hóa hiện nay sử dụng tiêu chuẩn này.
Nhiều công ty blockchain và công ty khởi nghiệp đã triển khai các hợp đồng thông minh để phát hành các token kỹ thuật số của họ trên mạng Ethereum. Sau khi phát hành, phần lớn các công ty này đã phân phối các token ERC-20 của họ thông qua các sự kiện Huy động Vốn Ban đầu (ICO). Việc sử dụng hợp đồng thông minh phần lớn giúp các công ty trao tiền và phân phối token theo cách thức không cần dựa trên sự tin cậy và hiệu quả.
Kết Luận
Có thể khẳng định rằng hợp đồng thông minh đã có ảnh hưởng lớn đến thế giới tiền mã hóa, và chúng chắc chắn đã làm thay đổi không gian blockchain. Mặc dù người dùng cuối có thể không tương tác trực tiếp với các hợp đồng thông minh, nhưng những hợp đồng này có thể là cơ sở cho hàng loạt các ứng dụng trong tương lai, từ dịch vụ tài chính đến quản lý chuỗi cung ứng. Khi kết hợp với nhau, hợp đồng thông minh và blockchain có khả năng thay đổi hầu hết các lĩnh vực trong xã hội của chúng ta. Nhưng chúng ta cần chờ đợi để xem liệu những công nghệ đột phá này có thể vượt qua nhiều rào cản để được áp dụng trên quy mô lớn hay không.
